W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, zarówno wierzący w Boga będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jak i nie podzielający tej wiary, a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł, równi w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego – Polski, wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu i ogólnoludzkich wartościach, nawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, zobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku, złączeni więzami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie, świadomi potrzeby współpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, pomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były w naszej Ojczyźnie łamane, pragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji publicznych zapewnić rzetelność i sprawność, w poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem, ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot. Wszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję będą stosowali, wzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności człowieka, jego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi, a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej Polskiej.
Ultra posse nemo obligatur – Nikt nie jest zobowiązany ponad swoje możliwości.
Errantis nulla voluntas est – Działający pod wpływem błędu nie wyraża woli.
Fere in omnibus poenalibus iudiciis et aetati et imprudentiae succuritur – We wszystkich niemal procesach karnych uwzględnia się i wiek, i brak doświadczenia.
Ubi ius, ibi remedium – Gdzie prawo, tam i środek do jego realizacji.
In contractibus tacite insunt, quae sunt moris et consuetudinis – W umowach zawierają się milcząco także wymagania wynikające z obyczajów i zwyczaju.
Furtum sine affectu furandi non committitur – Nie popełnia się kradzieży bez zamiaru jej dokonania.
Celare fraudem fraus est – Zatajenie oszustwa jest też oszustwem.
In dubio pro libertate – W razie wątpliwości należy interpretować na rzecz wolności.
Actori incumbit probatio – Na powodzie spoczywa ciężar dowodu.
De maiore et minore non variant iura – Prawa nie zmieniają się w zależności od większego lub mniejszego znaczenia osoby.
Ex iniuria ius non oritur – Z bezprawia nie wywodzi się prawo. Nie można nabyć uprawnienia z czynu bezprawnego.
Facta non praesumuntur, sed probantur – Okoliczności faktycznych nie domniemywa się, lecz należy je udowodnić.
Error (ignorantia) iuris nocet, error (ignorantia) facti non nocet – Nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktu nie szkodzi.
Agendo nemo causam suam facit deteriorem – Poprzez wystąpienie ze skargą (powództwem) nikt nie pogarsza swojej sprawy.
Utilitas publica privatae praeferri debet – Dobro ogółu powinno być stawiane przed dobrem prywatnym.
Libertas inaestimabilis res est – Wolność jest rzeczą bezcenną
Iniuria non excusat iniuriam – Bezprawie nie uspra-wiedliwia bezprawia.
Hominum causa omne ius constitutum est – Wszelkie prawo ustanawia się (zostało ustanowione) ze względu na ludzi.
Venire contra factum proprium nemini licet – Nikomu nie wolno przeczyć własnym uczynkom.
Actor sequitur forum rei – Powód idzie za sądem pozwanego.
Ubi societas, ibi ius – Gdzie społeczeństwo, tam i prawo.
Cuius commodum, eius periculum – Czyja korzyść, tego i ryzyko.
Cautela abundans non nocet – Nadmierne zabezpieczenie nie szkodzi.
Clara non sunt interpretanda – Jasne (przepisy) nie wymagają interpretacji.
Iustitia est fundamentum regnorumi – Sprawiedliwość jest ostoją państwa.
Volenti non fit iniuria – Chcącemu nie dzieje się krzywda. Jeśli ktoś zgadza się na wyrządzenie mu szkody, nie może podnosić roszczeń z tego tytułu.
Hereditas viventis non datur – Nie przyznaje się spadku po żyjącym.
Ubi ius incertum, ibi ius nullum – Gdzie prawo jest niepewne, tam nie panuje żadne prawo.
Fiscus non erubescit – Skarb państwa nie rumieni się.
Inaudita causa quemquem damnari aequitatis ratio non patitur – Poczucie słuszności nie pozwala na skazanie kogokolwiek bez wysłuchania jego sprawy.
Audiatur et altera pars – Niech będzie wysłuchana i druga strona.
Cogitationis poenam nemo patitur – Nikt nie ponosi kary za myślenie. Zamiar nie uzasadnia pociągnięcia do odpowiedzialności.
Falsa causa non nocet – Mylna pobudka nie szkodzi czynności prawnej.
Corruptissima re publica plurimae leges – Im większy nieład w państwie, tym liczniejsze ustawy.
Fiat iustitia et pereat mundus – Sprawiedliwości musi się stać zadość, choćby miał zginąć świat.
Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi – Sprawiedliwość jest stałą i trwałą wolą oddania każdemu, co mu się należy.
In legibus magis simplicitas quam difficultas placet – W ustawach bardziej podoba się prostota niż zawiłość.
Consuetudo est optima legum interpres – Praktyka daje najlepszą wykładnię przepisów.
Actus simulatus nullius est momenti – czynność prawna pozorna jest nieważna.
Incerta pro nullis habentur – Niepewne traktuje się jako nieistniejące.
Confessio est regina probationum – Pzyznanie się jest królową dowodów.
Incerta pro nullis habentur – Niepewne traktuje się jako nieistniejące.
Ei incumbit probatio, qui dicit non qui negat – Ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto zaprzecza.
Exsecutio iuris non habet iniuriam – Egzekwowanie prawa nie jest bezprawiem.
Ignorantia iuris nocet, ignorantia facti non nocet – Nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktu nie szkodzi.
Delicta parentum liberis non nocent – Czyny bezprawne popełnione przez rodziców, nie szkodzą dzieciom.
Fraus est fraudem celare – Oszustwem jest ukrywać oszustwo.
